G4 en gemeenten: geef ons bevoegdheid om eigen verkeer veiliger te maken

Het gaat niet goed met de verkeersveiligheid in Nederland. Landelijke en Rotterdamse cijfers laten een enorme stijging zien in het aantal verkeersdoden en gewonden. Om deze trend te keren moeten gemeenten meer bevoegdheden krijgen om zelf de verkeersveiligheid verbeteren. De pakkans op verkeersovertredingen is veel te laag en moet fors omhoog. Met alleen wegaanpassingen en campagnes redden we het niet. Alleen door zelf flitspalen te plaatsen en handhavers in te zetten kunnen gemeenten en provincies effectiever optreden tegen snelheidsovertredingen, alcohol achter het stuur en asociaal rijgedrag.

Op initiatief van Rotterdam lanceert een brede coalitie van gemeenten en belangenorganisaties vandaag een voorstel aan het kabinet en de Tweede Kamer om lokale overheden meer bevoegdheden te geven om zelf te handhaven op verkeersveiligheid en hun inwoners te beschermen in het verkeer. Op dit moment zijn de verantwoordelijkheden rondom verkeersveiligheid totaal versnipperd en dat zit daadkrachtig optreden in de weg. Daarom moet de aanpak verkeersveiligheid rigoureus veranderen.

De Rotterdamse wethouder Vincent Karremans (Handhaving, Buitenruimte en Mobiliteit): "De landelijke verkeersveiligheidscijfers over 2023 zijn er nog niet, maar de Rotterdamse maken we vandaag bekend. En die cijfers zijn weer slechter dan het jaar ervoor. Achter deze cijfers schuilt zoveel intens verdriet– je wordt er als lokale bestuurder ijskoud van. Zeker als je weet dat de pakkans op verkeersovertredingen schrikbarend laag is. We willen daadkrachtig optreden, maar kunnen dat nu niet. Met dit voorstel vragen we het kabinet en de Kamer om ruimere bevoegdheden: laat lokale overheden zelf flitspalen plaatsen en laat onze boa’s handhaven op verkeersovertredingen. En laat ons de inkomsten daarvan investeren in veiligere infrastructuur. Alleen zo kunnen we zorgen dat de pakkans stijgt en dat onze bewoners veiliger zijn in het verkeer."

Brede coalitie

Het voorstel ‘Van Versnipperde Verantwoordelijkheden naar Veilig Verkeer’ is een gezamenlijk pleidooi van onder andere de G4-steden, Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), BOVAG, ANWB, Fietsersbond en Veilig Verkeer Nederland.

"De Vereniging van Nederlandse Gemeenten staat pal achter deze aanpak”, zegt Lennart van der Linden, wethouder in Barendrecht (o.a. Handhaving), namens de VNG. "Lokale overheden kennen bij uitstek de onveilige verkeerssituaties in de eigen steden en dorpen. Om daar effectief wat aan te doen moeten gemeenten in de aanpak meer zelf kunnen beslissen én uitvoeren. Dit kan niet langer wachten, want ieder ernstig ongeluk is er één te veel."

In 2022 waren er landelijk 745 verkeersdoden te betreuren en raakten 8.300 mensen gewond, respectievelijk 27 procent en 22 procent meer dan het jaar ervoor. In Rotterdam steeg het aantal verkeersslachtoffers met een vergelijkbare snelheid. In 2023 telde Rotterdam 14 verkeersdoden en raakten 1.466 mensen gewond. Ook deze cijfers waren weer hoger dan het jaar ervoor. Veel andere gemeenten kampen met dezelfde stijgende trend.

Het gedrag van verkeersovertreders wordt in hoge mate beïnvloed door de ervaren kans om gepakt te worden. Rotterdam heeft dit onderzocht: 82 procent van de respondenten schat de pakkans in het verkeer laag in.

Versnipperde verantwoordelijkheden

De verantwoordelijkheden rondom verkeersveiligheid zijn Nederland sterk versnipperd. Op dit moment liggen die bij wethouders, gedeputeerden, bij het Rijk – en dan ook nog eens bij twee ministeries, namelijk Justitie & Veiligheid en Infrastructuur & Waterstaat – en bij instanties zoals het Openbaar Ministerie (OM), de (verkeers)politie en de Rijksdienst voor het Wegverkeer. Die versnippering staat daadkrachtig optreden in de weg.

Een voorbeeld. Lokale overheden vragen regelmatig om meer flitspalen. Maar bij het verantwoordelijke ministerie, Justitie & Veiligheid, en het OM, is het plaatsen van meer palen niet de eerste prioriteit. Het verkeersveiliger maken van straten en wegen wel, maar dat kost gemeenten extreem veel tijd en geld – en dat is er niet. Om alle straten en fietspaden in onze gemeenten aan te passen zijn we nog vele decennia bezig. Daarnaast is het onbetaalbaar en soms ook onmogelijk in verband met de noodzakelijke doorstroom van nood- en hulpdiensten en het openbaar vervoer.

Flitspalen, boa’s en verkeersveiligheidsfonds

In het voorstel vragen gemeenten meer bevoegdheden met als doel om sneller te kunnen ingrijpen om de verkeersveiligheid te verbeteren door de pakkans op overtredingen te verhogen. Concreet zijn de belangrijkste voorstellen:

1. Geef lokale overheden de bevoegdheid om eigen gemeentelijke flitspalen te plaatsen al naar gelang de lokale behoefte;
2. Verruim de bevoegdheden van bijzondere opsporingsambtenaren (boa’s) om te handhaven op verkeersovertredingen van gemotoriseerd verkeer;
3. De inkomsten uit de flitspalen gaan naar een lokaal verkeersveiligheidsfonds. Uit het fonds kunnen veel meer onveilige straten, fietspaden en kruispunten worden aangepakt, of kan extra handhavingscapaciteit worden gecreëerd, op kosten van verkeersovertreders.